Maksimum Oksijen Tüketimi Nedir ? MaxVO2 Testleri

MAKSİMUM OKSİJEN TÜKETİMİ

Maksimum oksijen tüketimi deyince aklımıza şöyle bir kavram gelmesi gerekir organizmanın her bir kilogramı başına tüketebileceği maksimum oksijen miktarı. 

Genel tanımımızı yaptığımıza göre şimdi ise genel bir formülümüzü yazalım da kavramsal olarak aklımızda şüphe bırakacak bir şeyler kalmasın 

                                           

                                                      FORMÜL   :     ML/KG/DK

Hemen konuyu pekiştirmek açısından bir tane örnek problem çözelim ki kafamıza iyice otursun konu.

Örnek: 70 kg ağırlında bir sporcumuz antrenmanda dakikada 4 litre oksijen tüketmiş olsun bu sporcumuzun kg başına maksimum oksijen miktarı nedir ?

Çözüm:   Formül : ML/KG/DK       İlk olarak litre cinsinden olan oksijenimizi mililitreye çevirelim 4l=4000 ml  daha sonra işlemimizi yapalım 

                                               ML/KG/DK: 4000/70 : 57.1ml/kg/dk 

Buradan çıkaracağımız sonuç şu sporcumuz 70 kg ağırlığındayken dakikada 4 litre oksijen tüketirken kg başına maximum oksijen tüketimi 57.1 ml/kg/dk 

Örnek : 100 kg ağırlında bir sporcumuz antrenmanda dakikada 4 litre oksijen tüketmiş olsun bu sporcumuzun kg başına maksimum oksijen miktarı nedir?

Çözüm:  Formül: ML/KG/DK      4 litre : 4000 mililitre       4000/100: 40ml/kg/dk 

Buradan çıkaracağımız sonuçlardan bir tanesi de şu farkındaysanız her ikisinde de dakikada litre tüketimi aynı ancak kg farkı olduğundan dolayı kg düşük olan sporcu kg yüksek olan sporcudan daha fazla dakikada maksimum oksijen tüketimiyle kg fazla olan sporcudan daha avantajlı konuma geçiyor buradan çıkaracağımız sonuçlardan en önemlisi maxVO2 yağsız vücut kitlesiyle doğru orantılıdır bu yüzden erkeklerin maxVO2 tüketimi kadınlara göre %10-15 oranında fazladır bunun nedeni kadınları erkeklere göre yaratılış itibariyle daha fazla yağ kitlesine sahip olmasıdır aynı zamanda bir başka örnek verecek olursak erkeklerdeki bir başka neden ise yüksek olmasındaki hemoglobin miktarının kadınlara göre %10 fazla olmasıdır 100ml kanda hemoglobin erkeklerde 14-16 gr iken kadınlarda 12-14 gr olmaktadır. Bu kısa bilgilerden sonra hemen maxVO2 ye etki eden faktörleri inceleyelim sizlerle .

MAKSİMUM OKSİJEN TÜKETİMİNE ETKİ EDEN FAKTÖRLER 

- İlk başta genetik faktörler düşünülse de bu faktör %40 lık bir oranı geçmez 

- Kondisyonel faktörlere baktığımızda ise haftada 3 gün 30-40 dakika yapılan aerobik egzersizlerin aerobik güce ilk başta %50 daha sonra %80 etkisinin olduğu görülmüştür buda tabikide maxVO2 değerlerinde artış göstermektedir.

- —Cinsiyet faktörlerine baktığımızda maxVO2 nin yağsız vücut kitlesi ile orantılı olduğu için kadınların maxVO2 değerleri erkeklere göre düşük oranlar göstermektedir %15-30 daha düşük seviyededir.

- —Yaş faktörlerine baktığımızda 3 yaşından itibaren zorlada olsa maxVO2 ölçülebilmektedir. —Her iki cinsiyette de 6 yaşındaki maxVO2 miktarı 1.0 litre/dakika olarak ölçülmüştür. 10 yaşına kadar iki cinsiyet arasında bir fark bulunamamıştır Kızlarda 14-16 erkeklerde 18-20 yaşlarında maxVO2 artımı maksimum değerler göstermiştir. —25 yaşından sonra sadenter bireylerde her yıl %1 oranında maxVO2 oranı azalmaktadır.

- Tabi ki de en önemlisi de kardiovasküler sistemimizin ne kadar gelişmiş olmasına bağlıdır bu olayı alt başlıklarda daha ayrıntılı bir şekilde inceleyeceğiz. 

MaxVO2 Kimlerde Ölçülür ?

MaxVO2 kimlerde ölçülür konusuna geldiğimizde ise aslında avrupa için normal bizim için ütopik gelecek olaylar vardır maxVO2 itfaiyecilerde , polislerde , askerlerde , sporcularda , sedanter bireylerde , çocuklarda ölçülmektedir ülkemizde ne yazık ki itfaiyecilerde maxVO2 ölçümü yapılmamaktadır avrupada böle şeylerin yapılması aslında itfaiyeci mesleğinin ne kadar zor şartlar altında yapılmasının bir nevi testlerle gösterilmesidir bu olayı çok takdir etmek gerekir açıkcası aynı zamanda polislerde böyle ölçümlerin yapılması belki özel FBI gibi polislere yapılmaktadır bütün polislerin maxVO2 sinin ölçülmesi elbette saçma gelecektir bir memurun maxVO2 sinin ölçülmesine gerek yoktur tabiki de ancak bir özel görevde yer alacak zorlu şartlar altında çalışacak kişinin maxVO2 sinin ölçülmesi elbette mantıklı gelecektir ülkemizde benim tahminimce Bordo Bereliler olarak bilinen üst düzey askerlerimizin mutlaka bu gibi testlerden geçirildiğini düşünüyorum bunun yanına başka koşullarda çalışan polis yada askerlerimizi ekleyebiliriz ve tabikide en önemlisi sporcular bu işi biraz daha profesyonelleştirilmiş sporcularda maxVO2 ölçümleri sporcunun aerobik kapasitesi hakkında bize bilgi verecektir kendimden bahsedecek olursam kendi maxVO2 değerim 20 metre mekik koşusu dediğimiz testte normatif tablodan baktığımda 130 mekike karşılık gelen rakam 60ml/kg/dk idi yani o zamanlar dakikada maksimum oksijen miktarım kg başına 60ml olarak bulunmuş. MaxVO2 testlerinin nasıl yapıldığına geçmeden önce biraz kardiovasküler performansla maxVO2 ilişkisine bakalım.

Kardiovasküler Performansla MaxVO2 İlişkisi

Maksimum egzersiz sırasında, hem kalp hızı hemde kalp atım hacmi en yüksek düzeylerin yüzde 95'ine kadar yükselirler. Kalp dakika hacmi : atım hacmi ile atım sayımının çarpımına eşit olduğundan , bir insanın kalp dakika hacmi en çok %90' na kadar çıkabilir. Bu pulmoner ventilasyonun %65'lik bir artışına zıt bir orandır bu nedenle maxVO2 solunum sisteminden çok daha fazla sınırlar çünkü vücudun oksijen kullanımı kardiovasküler sistemin dokulara taşıyabileceği oksijenden asla daha fazla olamaz. Bu nedenle kabul edilmelidir ki performans eşittir kalp çünkü egzersiz sırasında kasa oksijen sağlamak için en kısıtlı kanal kalptir. Buradan çıkarabileceğimiz sonuç eğer bizim kardiovasküler sistemimiz ne kadar iyiyse bu oranda hem maxVO2 değerlerimiz buna paralel olacaktır bir maratoncuyu düşünürsek kardiovasküler sistemi eşittir yarışmada kazandığı başarılar desek yalan olmaz ancak şunu atlamamakta fayda vardır her şey fiziksel olaylar değil psikolojik faktörlerde emin olun bu olaylar kadar organizmaya etki edecek kadar güçlü bir pozisyondadır. Maratoncuların antrenman yapmayan kişilere göre maxVO2 oranı %45 fazladır.

MaxVO2 Testleri 

MaxVO2 testlerinin yapılış biçimlerine baktığımızda ilk olarak gaz analizi olanağı bulunan laboratuvarlarda indirek kalorimetre yolu ile gerçekleşir kişinin ventilasyonu sırasında ekspire edilen havanın karbondioksit oranı analiz edilerek gaz yoluyla dakikada ki maksimum oksijen miktarı ölçülür spirometre denilen bir alet ağız bölümene takılır ve ekspire edilen havanın ölçümleri Douglas torbaları ‘Breath by Breath’ yöntemi kullanılır. bu ölçüm yöntemine baktığımızda hem pahalı olmakla birlikte çok sayılı deneklerde ekonomik olarak kullanılamaz.

Bir başka ölçüm yöntemimiz ise bir önceki yöntemimizin her zaman yapılamaması ve pahalı olmasından dolayı submaksimal egzersizlerler de kalp atım hızı değerlerinden yola çıkılarak maxVO2 değerleri yapılabilmektedir şimdi bunlar hangi testler gelin beraber bakalım.

Astrand-Rhyming Testi

M—    Bireyin kondisyonel özellikleri göz önüne alınarak kalp atım hızı en düşük 120 ve en yüksek 170 vuruş/dakika olacak şekilde bir yükte bisiklet ergometresi üzerinde toplam 6 dakikalık bir egzersiz yapması istenir. 

       Egzersiz şiddeti test boyunca sabittir, değişmez. Birinci dakika sonrasında kalp atım hızı istenen değeri altındaysa yük arttırılır üzerindeyse yük azaltılır ve test süresi sıfırdan başlatılır.

—5. dakika sonunda KAH ile 6. dakikadaki arasındaki fark -+5’ten fazlaysa testin steadystate koşullarında gerçekleşmediği düşünülür ve test bir dakika daha uzatılır ve tekrar kalp atım hızları farkına bakılır. Fark -+5 ‘ ten az ise test sonlandırılır.

——Son olarak kalp atım hızının tabloda gösterilen değerlerin yaş düzeltmesi yapılabilmesi için belirli çarpım işlemleri yapılmalıdır.

Montreal Saha Testi

—50 metre bölümlere ayrılmış 400 metrelik bir parkur.

—

—Test protokolü 6 km saat başlangıç hızında başlar.

—

—2 dakikada bir hız 1.2 km saat arttırılır.

—

—Koşu temposu kasete kaydedilmiş ses sinyaliyle düzenlenir.

—

—Teste giren bireyden her sinyalde 50 metreyi tamamlayacak tempoda koşması istenir.

—

—Birey sinyali yakalayamayacak kadar yorulduğunda test sonlanır ve koşu hızı kayıt edilir.

—Maxvo2=1.353+(3.163*HIZ) + (0.01226*HIZ*HIZ)

Balke MaxVO2  Testi

400 metre saha

—Kronometre

—Saha 15 dakika koşulur

—Toplam mesafe kaydedilir.

—

—[(mesafe/15) – 133) * 0.172) + 33,3]

Cooper MaxVO2 Testi
—400 metre saha

Kronometre

—Protokol

10-15 dakika ısınma

—Sahada 12 dakika koşu

—Toplam mesafe kaydedilir

—[(mesafe – 504.9) / 44.73 ]

20 Metre Mekik Koşusu Testi

—1982 yılında geliştirilmiş 20 metrelik parkurda maxVO2'nin tahmini olarak hesap edilmesini sağlayan bir testtir.

—Test 20 metrelik bir parkurun giderek artan hızda gidiş-dönüşlü olarak koşulmasından ibarettir.

—

—Hem yetişkinler hemde çocuklar için uygun bir testtir kalabalık gruplar içinde birden fazla deneği ölçme fırsatı tanır.

—

—Test protokolü 8km saat hızla başlar ve her dakika 0.5 km saat arttırılmasından ibarettir.

—

—Testte giren kişinin her sinyalde 20 m çizgisinde olması istenir 

Değerlendirme Kısmı

MaxVO2 konusuna baktığımızda aslında ne kadar önemli bir konu olduğunu umarım anlamışsınızdır bu gibi faktörler aslında bizi sporda ileriye atacak noktalardan bir tanesi işin mutfağı hep buralardan geçmektedir hiç bir başarı tesadüf değildir arkadaşlar eğer bir bir başarı tesadüfse o başarı öksüz olmaya mahkumdur ama bunun gibi ölçümlerle gelen başarılar mutlaka sizi ileri noktalara götürecektir şuanda spor branşlarına baktığımızda kayakçılar, futbolcular , hentbolcular, maratoncular bu gibi spor branşlarıyla uğraşan sporcuların maxVO2 değerlerinin yüksek olması gerekmektedir aerobik güç dediğimiz olayda aslında bu bu gücün fazla olması bizim antrenman sonrasında toparlanmamızada faydası dokunmaktadır. Yukarıda da belirttiğim gibi maxVO2 nin kardiovasküler sistemle paralel işlediğini görmekteyiz yani ha diyince maxVO2 değerlerimiz öyle yükselmiyor genetik,yaş,kondisyonel faktörler içine girmiş bulunuyor. Şuanda hentbolcuların futbolculara yakın maxVO2 değerlerine yaklaştığını görebiliyoruz uluslararası düzeyde baktığımızda antrenman biliminin doğusu Doğu Almanya bloku ülkelerinde  gelişmiş olduğunu görmekteyiz Almanya milli takımının her zaman panzerler gibi bir benzetmeyle hiç durmuyorlar hep koşuyorlar gibi faktörleri aslında bu gibi testlerin altında yatan sonuçlara bakar çok sevdiğim bir hocanın sözü aklıma gelir hep ölçemediğiniz bir şeyi geliştiremezsiniz acaba Türkiye bu gibi noktalarda hangi düzeylerde yada bu gibi parametrelerin yükseltilmesi için ne gibi antrenmanlar ve planlamalar yapılıyor dersiniz mutlaka bir şeyler yapılmaktadır ama hangi derecede bilmenin kademeleri olduğu gibi uygulamanın da kademeleri vardır çeşitli kaynaklardan aldığım bilgileri sizlerle paylaşmak istedim bir sonraki yazımda görüşmek üzere....

KAYNAK

—- Açıkada, A. ve Ergen, E. (1990). Bilim ve Spor. Ankara:Büro Tek

—- Ergen, E. Demirel, H. Güner, R. Turnagöl, H. Başoğlu, S. Zergeroğlu, A. Ülkar, B. ve  Hazır, T.(2007). Egzersiz Fizyolojisi. Ankara: Nobel Yayın 

Arthur C. Guyton, Tıbbi Fizyoloji, Cilt 1, 12. Basım, Nobel Tıp Kitabevi, sf. (1030-1034 )

—J. Weineck , (2011).Futbolda Kondisyon Anrenmanı. Ankara:Spor Yayınevi ve Kitapevi

—

Yıldız, S. (2012, Şubat). Aerobik ve Anaerobik Kapasitenin Anlamı Nedir?, Solunum Dergisi, syf: (3-5)

—

Özçelik, O. (2004, Şubat). Egzersiz Protokolünün Kalp Atım Hızı-İş Gücü İlişkisine Dayanan Anaerobik Eşik Hesaplamasına Etkisi, Fırat Tıp Dergisi, syf: (40-44)